Jak doskonale wiadomo, Okinawa, położona między Japonią, Tajwanem i Chinami, od dawna stanowiła most kulturowy między tymi regionami. To strategiczne położenie sprawiło, że Okinawa była narażona na wpływy kulturowe i historyczne od swoich sąsiadów. Jednak to na Okinawie zaczęły kiełkować tajemnicze sztuki walki, których początki pozostają otoczone aurą tajemnicy.
Jak doskonale wiadomo, Okinawa, położona między Japonią, Tajwanem i Chinami, od dawna stanowiła most kulturowy między tymi regionami. To strategiczne położenie sprawiło, że Okinawa była narażona na wpływy kulturowe i historyczne od swoich sąsiadów. Jednak to na Okinawie zaczęły kiełkować tajemnicze sztuki walki, których początki pozostają otoczone aurą tajemnicy.
Rys historyczny
Historyczne źródła wskazują, że już w roku 1392 na Okinawę przybyło 36 rodzin z chińskiej prowincji Fujian. To wtedy mogły zostać wprowadzone chińskie sztuki walki, a także tajemniczy traktat Bubishi, znany tylko na Okinawie. Bubishi opisywał techniki walki z południowych Chin oraz zasady chińskiej medycyny. To były kluczowe elementy wpływające na rozwój sztuk walki na Okinawie.
W roku 1429 król Sho Hashi zjednoczył trzy królestwa na Okinawie pod nazwą Ryukyu. Wówczas to gwardia królewska zaczęła specjalizować się w sztukach walki, tworząc lokalne tradycje. Przodkowie wielu współczesnych mistrzów karate z Okinawy przyczynili się do rozwoju i utrwalenia tych technik. Nie brakowało także wpływów chińskich i koreańskich rozbitków, którzy osiedlili się na wyspie i przekazywali swoją wiedzę w dziedzinie sztuk walki.
Dzięki kontaktom handlowym z Chinami, Tajwanem i Japonią na Okinawie często gościli eksperci sztuk walki, co przyczyniło się do rozwoju lokalnych systemów walki. W XV wieku Okinawczycy mieli już dostęp do broni palnej, choć król Sho Shin wprowadził w 1501 roku zakaz prywatnego posiadania broni, aby ograniczyć konflikty między lokalnymi klanami.
W XIX wieku, a zwłaszcza w jego drugiej połowie, okinawskie sztuki walki zaczęły kształtować się w nowoczesne formy. W miastach Shuri, Tomari i Naha powstały trzy główne szkoły karate. Style te nosiły nazwy Shuri-Te, Tomari-Te i Naha-Te, co oznaczało odpowiednio „ręce Shuri”, „ręce Tomari” i „ręce Naha”. Style Shuri i Tomari były najstarsze i podobne między sobą, zawierały elementy lokalne oraz techniki chińskich stylów południowego Shaolin i tygrysa. Natomiast style z Naha miały więcej wspólnego z chińskim stylem białego żurawia.
Wpływy chińskie
W miarę rozwoju karate na Okinawie, na wyspę przywędrowały wpływy chińskie, które były widoczne do początków XX wieku. Wielu okinawskich mistrzów TE, czyli sztuki walki bez broni, wyjeżdżało do Chin, aby doskonalić swoje umiejętności. Karate na Okinawie było pierwotnie nazywane „TE” lub „TI”, co po prostu oznaczało „ręce”. Imiona mistrzów TE przetrwały w nazwach kata, które są praktykowane do dzisiaj w okinawskim karate.
Dopiero w XIX wieku zaczęto zapisywać charakterystykę dawnych okinawańskich stylów walki, co było wynikiem dostępu do zachowanych źródeł z tego okresu. Przed tą erą na Okinawie wykształciły się trzy główne szkoły walki związane z miastami Shuri, Tomari i portem Naha. Styl Shuri-Te, który później przekształcił się w Shorin-ryu (co oznacza „szkoła młodego lasu”, pisane identycznie jak Shaolin), jest szczególnie związany z postacią mistrza Sakugawa Peichin Kanga.
Kluczowe postaci w rozwoju tradycyjnego karate
Sakugawa Peichin Kanga, który zmarł około roku 1837, pracował jako nauczyciel w państwowej szkole królestwa Ryukyu. Był także uczniem mistrza Takahara Peichin, ale nie ograniczał się tylko do lokalnych tradycji okinawańskich. Uczył się chińskich technik walki i wielokrotnie odwiedzał Chiny w celach dyplomatycznych. Sakugawa, oprócz TE, praktykował także techniki walki z bronią. To on wprowadził wiele kluczowych elementów, które stały się później integralną częścią karate, takie jak kihon, kata i kumite.
Jego uczniem był Sokon Matsumura, znany jako bushi, czyli wojownik, urodzony w Shuri w roku 1800. Matsumura posiadał również wiedzę w japońskiej sztuce walki Satsuma Jigen Ryu. To właśnie Matsumura był odpowiedzialny za ochronę ostatniego króla Ryukyu na zamku w Shuri. W roku 1830 udał się do Chin, gdzie studiował różne sztuki walki. Następnie podróżował do Japonii, gdzie uczył się wspomnianego Satsuma Jigen Ryu. W roku 1848 otrzymał tytuł „najwyższego nauczyciela wojennych sztuk Okinawy”. Nazwał on swój styl walki „Shorin-ryu gokoku-an to de”, co oznaczało „ręka Shaolin przeznaczona do obrony ojczyzny”. Jego styl charakteryzowały proste ciosy, stosunkowo niskie pozycje i twarde bloki. Matsumura miał wielu uczniów, którzy kontynuowali rozwijanie sztuki TE, w tym Anko Itosu, Chotoku Kyan i Choki Motobu.
Anko Itosu, uważany za twórcę współczesnej formy karate, urodził się w roku 1830 na Okinawie. Jego wykształcenie i biegła znajomość chińskiej i japońskiej literatury pozwoliły mu na szerokie zrozumienie zarówno technicznych, jak i filozoficznych aspektów sztuk walki. Oprócz Matsumury, Itosu uczył się także od innych mistrzów takich jak Naha-te Nagahama, Tomari-te Kosaku Matsumora oraz Gusukoma.
W roku 1901 Anko Itosu podjął ważką decyzję wprowadzenia okinawskiej sztuki walki TE do szkół. W tym celu stworzył serię 5 kata pinan, które były bardziej dostępne dla młodzieży i zwykłych obywateli niż tradycyjne, zaawansowane kata. Dzięki temu Itosu przyczynił się do modernizacji karate, nadając mu dzisiejszą formę. W tym okresie, ze względu na zmieniające się warunki geopolityczne, termin „karate” (co oznaczało „chińska ręka”) zaczął być zastępowany równoważnym terminem „pusta ręka”, choć zapisywano go inaczej. To było początkiem procesu przekształcania karate w bardziej uniwersalną sztukę walki.
Karate poza Okinawą
Rozpowszechnianie się karate poza Okinawą rozpoczęło się w 1899 roku, gdy Okinawczycy zaczęli emigrować na Hawaje. Od 1902 roku emigracja ta skierowała się również do Kalifornii, a w 1907 roku do krajów Ameryki Południowej. Pierwszymi znanymi mistrzami, którzy promowali karate poza Okinawą, byli: Yabu Kentsu (1919 Los Angeles, USA oraz 1927-28 Hawaje), Hohan Soken (1925 Argentyna), Chojun Miyagi (1934 Hawaje). Lata 20. XX wieku przyniosły przeniesienie karate z Okinawy do Japonii przez mistrzów takich jak Choki Motobu (1921 Osaka), Gishin Funakoshi (1922 Tokyo), Kenwa Mabuni (1928 Tokyo-Osaka) oraz Kanken Toyama (1930 Tokyo).
Pierwsze formalne stowarzyszenie karate powstało w maju 1917 roku w domu mistrza Kenwa Mabuni w Shuri na Okinawie. Było to Karate Kenkyu Kai, założone przez mistrzów takich jak Chomo Hanashiro, Yabu Kentsu, Chojo Oshiro, Gishin Funakoshi, Anbun Tokuda, Shinpan Shiroma, Masazumi Tokumura, Hoko Ishigawa i Chojun Miyagi. W 1918 roku nakręcono pierwszy film dokumentalny o karate, w którym wystąpili mistrzowie stylu Naha Te. W 1924 roku powstał Karate Klub w Naha, który założyli Chojun Miyagi, Juhatsu Kyoda, Jinan Shinzato, Koki Shiroma, Chotoku Kyan, Keiyo Madanbashi i Choki Motobu. W marcu 1926 roku po połączeniu obu tych stowarzyszeń utworzono Okinawa Karate Club, co było pierwszą formalną organizacją w historii karate. W 1930 roku Okinawa Karate Club, będący organizacją zrzeszającą różne style karate, został przyjęty do Okinawskiego Stowarzyszenia Atletycznego. 26 grudnia 1933 roku Okinawa Karate Club został również przyjęty do Dai Nippon Butoku Kai w Japonii, co oznaczało oficjalne uznanie karate za gałąź japońskiego budo.
25 października 1936 roku odbyło się znaczące spotkanie w Showa Kaikan w Naha, Okinawa, z udziałem wybitnych autorytetów karate. Spotkanie to miało na celu ustalenie kierunku rozwoju karate i unifikacji różnych stylów. Inicjatorem tego wydarzenia była okinawska gazeta „Ryukyu Shinpo”. W spotkaniu uczestniczyli mistrzowie karate, takie jak Chomo Hanashiro, Choki Motobu, Choshin Chibana, Shinpan Shiroma, Chotoku Kyan, Juhatsu Kyoda, Chojun Miyagi, Chotei Oroku, Genwa Nakasone, oraz 20 innych wybitnych mistrzów. Na tym spotkaniu ustalono, że karate na Okinawie powinno się rozwijać jako jedna jednolita sztuka walki, bez podziałów na style, oraz że należy używać określenia „karate” zamiast „TE”. Podjęto również decyzję o ustanowieniu jednego, wspólnego kata „kanku” (znane również jako „kushanku”), które miało symbolizować jedność karate na Okinawie. To ważne wydarzenie miało ogromne znaczenie dla dalszego rozwoju karate i pomogło stworzyć fundamenty dla współczesnych stylów karate.
Podczas II wojny światowej, praktyka karate była zakazana na Okinawie przez okupacyjne władze japońskie, które widziały ją jako narodowe dziedzictwo Okinawy. Mistrzowie karate z Okinawy zostali wcieleni do armii lub zmuszeni do pracy przymusowej. Po zakończeniu wojny, karate zostało przywrócone na Okinawie i zaczęło się ponownie rozwijać.
Po wojnie karate na Okinawie i w Japonii stało się coraz bardziej popularne i rozpowszechnione. Gishin Funakoshi, który przeniósł się na stałe do Japonii, odegrał kluczową rolę w promocji karate jako sztuki walki o charakterze sportowym. W 1955 roku powstała Japan Karate Association (JKA), która miała na celu standaryzację i rozpowszechnienie karate na całym świecie. W Japonii, karate uzyskało oficjalne uznanie od Ministerstwa Edukacji, co pozwoliło na wprowadzenie go do programu nauczania w szkołach.
Rozwój karate na całym świecie
W kolejnych dziesięcioleciach karate rozwijało się na całym świecie, a różne style i systemy karate zyskały szerokie grono praktykujących. Obecnie istnieje wiele różnych stylów karate, takich jak Shotokan, Shito-ryu, Goju-ryu, Wado-ryu i wiele innych. Każdy z tych stylów ma swoje unikalne cechy i techniki, ale wszystkie opierają się na podstawowych zasadach karate, takich jak kihon (podstawy), kata (schematy techniczne) i kumite (walka).
Karate stało się nie tylko formą samoobrony, ale także sportem, który jest często uprawiany przez ludzi w różnym wieku na całym świecie. Organizacje karate regularnie organizują zawody i mistrzostwa, na których zawodnicy rywalizują w kumite i prezentują swoje umiejętności w kata. Karate ma także aspekt filozoficzny, który podkreśla wartości takie jak szacunek, samodyscyplina, cierpliwość i duchowa rozwaga.
Warto również podkreślić, że karate na Okinawie nadal jest pielęgnowane jako ważna część lokalnej kultury i dziedzictwa. Wielu okinawskich mistrzów karate, którzy odnieśli międzynarodowy sukces, nadal odwiedza Okinawę i utrzymuje silne więzi z tradycją. Okinawa jest także celem pielgrzymek dla wielu praktykujących karate z innych części świata, którzy chcą zgłębić swoją wiedzę i umiejętności w miejscu, gdzie ta sztuka walki się narodziła.
Podsumowanie
Historia karate jest bogata i fascynująca, a jej korzenie sięgają odległych czasów na Okinawie, gdzie kształtowały się różne tradycje sztuk walki. Dzięki wpływom chińskim, japońskim i innym, karate stało się nie tylko sztuką samoobrony, ale także formą kultury i sportu, która cieszy się popularnością na całym świecie.
